Nagroda Nobla w dziedzinie chemii przyznana za chemię kliknięć, która pomaga w walce z rakiem

Nagroda Nobla w dziedzinie chemii za rok 2022 została przyznana za rozwój chemii kliknięć i chemii bioortogonalnej, które w szczególności pomagają w leczeniu raka. Otrzymali ją Carolyn Bertozzi (USA), Morten Meldahl (Dania) i Barry Sharpless (USA).

Zwycięzcy najbardziej prestiżowej nagrody naukowej zostali ogłoszeni podczas specjalnej konferencji prasowej w Sztokholmie, która była transmitowana na stronie internetowej Komitetu Noblowskiego. Podzielą się oni 900 tysiącami dolarów, bo tyle wynosi tegoroczna pula nagród.

Według Komitetu Noblowskiego, odkrycia znacznie uprościły złożone procesy chemiczne dla naukowców. "Barry Sharpless i Morten Meldahl położyli podwaliny pod funkcjonalną formę chemii, chemię kliknięć, w której molekularne bloki budulcowe są szybko i skutecznie łączone ze sobą. Carolyn Bertozzi przeniosła chemię kliknięć na nowy poziom i zaczęła stosować ją w żywych organizmach" - czytamy w komunikacie prasowym na temat nagrody.

Narzędzia opracowane przez laureatów pomagają w szczególności w odtwarzaniu naturalnych cząsteczek o właściwościach leczniczych. Barry Sharpless, który otrzymał drugą Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii (pierwszą w 2001 r.), opracował koncepcję chemii kliknięć, w której reakcje są szybkie i eliminują niepożądane produkty uboczne. Wiązanie substancji odbywa się jak w cegłach budowlanych, które są łączone z charakterystycznym kliknięciem. Stąd nazwa click chemistry, od angielskiego kliknięcia.

Następnie Sharpless i Meldahl niezależnie opracowali katalizowaną miedzią cykloaddycję azydkowo-alkilową, reakcję chemiczną wykorzystywaną w rozwoju farmaceutyków, mapowaniu DNA i tworzeniu nowych materiałów.

Z kolei Carolyn Bertozzi opracowała reakcje typu "click", które działają wewnątrz żywych organizmów. Jej reakcje bioortogonalne przebiegają bez zakłócania normalnej chemii komórkowej. Są one wykorzystywane do badania komórek i śledzenia procesów biologicznych. Wykorzystując reakcje bioortogonalne, naukowcy poprawili ukierunkowanie leków na guzy nowotworowe - metoda ta jest obecnie w fazie badań klinicznych.

Tak więc ogłoszenie laureatów w dziedzinie literatury, które odbędzie się 6 października, oraz w dziedzinie pokoju, 7 października, jest jeszcze przed nami. A w poniedziałek, 10 października, ogłoszeni zostaną laureaci nagrody specjalnej w dziedzinie ekonomii.

Jak wcześniej informował OBOZREVATEL, w tym tygodniu ogłoszono już nazwiska laureatów w dziedzinie medycyny i fizyki. Szwedzki biolog Svante Paabo otrzymał nagrodę w dziedzinie medycyny za badania nad DNA wymarłych gatunków ludzkich. W dziedzinie fizyki komisja wyróżniła Francuza Alaina Aspe, Amerykanina Johna Clausera i Austriaka Antona Zeilingera, którzy wnieśli ogromny wkład w rozwój kwantowej transmisji informacji poprzez swoje badania nad splątaniem fotonów.

Wubiegłym roku nagrodą w dziedzinie chemii podzielili się Benjamin List (Niemcy) i David McMillan (USA), którzy opracowali nowe metody syntezy cząsteczek.