Sergei Zhadan

Sergiy Viktorovich Zhadan to ukraiński pisarz, tłumacz i osoba publiczna. Lider grup muzycznych Zhadan i Psy oraz Linia Mannerheima.

Krótka biografia

Zhadan urodził się 23 sierpnia 1974 roku w Starobielsku w obwodzie ługańskim. Wychowywał się w ukraińskojęzycznej rodzinie.

Po ukończeniu szkoły przeniósł się do Charkowa, gdzie studiował na Wydziale Filologii Ukraińsko-Germańskiej Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Skoworody w Charkowie. W tej samej uczelni odbył studia podyplomowe i w 2000 roku obronił pracę doktorską "Filozoficzno-estetyczne poglądy Michaiła Semenki".

Później pozostał na uniwersytecie, pracując jako wykładowca w katedrze literatury ukraińskiej i światowej.

W 2004 roku Żadan, który wcześniej publikował zbiory poezji i opowiadania, wydał swoją pierwszą powieść zatytułowaną Depesza Mod. Kolejne powieści Zhadana otrzymywały bardzo pozytywne recenzje zarówno ze strony publiczności, jak i krytyków.

Magazyn GQ dwukrotnie nominował Zhadana do tytułu Człowieka Roku jako pisarza: najpierw w 2008 roku za powieść Anarchia w UKR, a w 2010 roku za sztukę teatralną Czerwony Elvis.

W tym czasie krytycy zaczęli już nazywać Zhadana jednym z najlepszych pisarzy w byłym Związku Radzieckim, zauważając jego zdolność do pisania prozy, która jest zarówno interesująca dla przeciętnego czytelnika, jak i intelektualnej publiczności.

Wydaną w 2010 roku powieść Woroszyłowgrad nazwano manifestem pokolenia, a ukraiński serwis BBC uznał ją za książkę roku.

W latach 2016-2019 Zhadan był członkiem Komitetu ds. Narodowej Nagrody Ukrainy im. Tarasa Szewczenki. Jest członkiem ukraińskiego PEN-u.

W 2017 roku otrzymał nagrodę im. Wasyla Stusa "Za szczególny wkład w kulturę ukraińską i wytrwałość w pozycji obywatelskiej".

Ze swoimi książkami Zhadan jest częstym gościem w krajach europejskich, gdzie nie raz był nominowany do prestiżowych nagród literackich. Jego książki zostały przetłumaczone na język angielski, polski, niemiecki, chorwacki, litewski, serbski, ormiański, białoruski i rosyjski.

Pozycja obywatelska

Zhadan znany jest na Ukrainie również ze swojej pozycji obywatelskiej. W czasie rewolucji marcowej był komendantem miasta namiotowego w Charkowie, a w czasie Euromajdanu bronił Charkowa przed prorosyjskimi prowokatorami - w szczególności zapobiegł zajęciu budynku charkowskiej obwodowej administracji państwowej.

Wielokrotnie krytykował działalność polityczną charkowskich urzędników Mykhaylo Dobkina i Gennadiya Kernesa.

Od początku wojny rosyjsko-ukraińskiej zaangażowany w wolontariat na rzecz ukraińskich sił zbrojnych, założył fundację charytatywną, która wspiera inicjatywy edukacyjne i kulturalne.

Oprócz pisania, Zhadan działa również jako tłumacz. Przekłada teksty z języka niemieckiego, angielskiego, białoruskiego i rosyjskiego.

Został uznany za Człowieka Roku w 2022 roku przez polskie wydawnictwo Gazeta Wyborcza.

Nagroda Nobla

W marcu 2022 roku stało się wiadome, że Zhadan został nominowany do literackiej Nagrody Nobla w 2022 roku. Inicjatorami nominacji byli członkowie Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej Akademii Nauk.

Wyjaśniając swoją decyzję, członkowie komitetu powiedzieli, że Żadan był jednym z największych poetów Ukrainy i genialnym prozaikiem, którego utwory zostały przetłumaczone na wiele języków. Zwrócili też uwagę, że twórczość Żadana od wielu lat ma szczególne znaczenie dla Ukraińców, a on sam po pełnoskalowej inwazji rosyjskiej 24 lutego pozostał w Charkowie i walczy o Ukrainę.

Czy Zhadan otrzyma nagrodę od Komitetu Noblowskiego będzie wiadomo do 6 października.

Życie osobiste

Żadan był żonaty ze Swietłaną Oleszko, dyrektorką charkowskiego teatru Arabeski. Z nią pisarz ma syna.

W 2009 roku ożenił się ponownie. Jego nową narzeczoną została Irina Kunitsina. Z nią Zhadan ma córkę.

Powieści

• Depesza Mod (Charków: Folio, 2004);

• Anarchia w UKR (Charków: Folio, 2005);

• Woroszyłowgrad (Charków: Folio, 2010);

• Mezopotamia (Charków: Family Leisure Club, 2014);

• Internat (Czerniowce: Meridian Czernowitz, 2017).

Wybrane nagrody i wyróżnienia

• 2001 - laureat Ogólnoukraińskiego Ratingu "Książka Roku" w nominacji "Głos duszy" (Ballady o wojnie i odbudowie);

• 2006 - nagroda BBC Book of the Year Award (Capital);

• 2006 - zwycięzca ukraińskiego rankingu "Książka roku" w nominacji "Czerwone pismo" ("Kapitał");

• 2009 - nagroda literacka imienia Josepha Conrada-Kozhenevsky'ego

• 2010 - nagroda BBC Book of the Year Award ("Woroszyłowgrad");

• 2012 - nagroda "Złoty Pisarz Ukrainy";

• 2012 - laureat Ogólnoukraińskiego Ratingu "Książka Roku" w nominacji "Czerwone Pisanie" ("Broń palna i noże");

• 2014 - Nagroda Brücke Berlin;

• 2014 - Nagroda Literacka im. Jana Michalskiego ("Woroszyłowgrad");

• 2014 г. - BBC Book of the Year Award w kategorii "Najlepsza książka dekady" ("Woroszyłowgrad");

• 2014 - laureat Ogólnoukraińskiego Ratingu "Książka Roku" w kategorii "Czerwone Pismo" ("Dynamo Charków");

• 2015 - Nagroda Angelusa ("Mezopotamia");

• 2016 - Nagroda Prezesa Ukraińskiej Książki Roku ("Mezopotamia");

• 2017 - Nagroda Wasyla Stusa;

• 2017 - najlepsza książka 24 Forum Wydawców w kategorii Współczesna Proza Ukraińska ("Internat");

• 2018 - laureat Ogólnoukraińskiego Ratingu "Książka Roku" w nominacji "Czerwone Pismo" ("Antena");

• 2022 - laureat Ogólnoukraińskiego Ratingu "Książka Roku" w kategorii "Czerwone Pismo" ("Psalm lotniczy"; "Haft. Król Ukrainy");

• 2022 - Gazeta Wyborcza Człowiek Roku;

• 2022 - Nagroda im. Anny Arendt za myślenie polityczne;

• 2022 - nagroda im. Jerzego Giedroycia.